OPOWIADANIE
Po prostu szczur

Charakterystyczne dla ludzi jest, że przypisują światom roślin i zwierząt różne cechy. Wielka liczba zwierząt stała się dla człowieka symbolami, wiele zwierząt uczestniczy w przysłowiach, inne w legendach i bajkach.
I tak na przykład wilk - canis lupus stał się nieprzyjemnym typem spod ciemnej gwiazdy "wilkiem" znanym z ludowych legend, bajki o Czerwonym Kapturku i radzieckiej kreskówki. Więcej szczęścia miał niedźwiedź. Chociaż i jemu zdarzy się kogoś poturbować czy wyjeść miodzik z pasieki narażając pszczelarzy na straty finansowe, to do misia nikt nie będzie miał o to specjalnych pretensji. "Niedźwiedź" jest bowiem sympatyczny. Jak wyszperał polski etnolog Ludwik Stomma, niedźwiedzie stały się na dobre sympatyczne w 1902 roku. Wtedy prezydent USA Teodor Roosevelt, który był zapalonym myśliwym odmówił strzelania do młodego niedźwiadka. Scena stała się sławna dzięki środkom masowego już wówczas przekazu (gazetom) i już parę tygodni później zalały rynek amerykański małe, sympatyczne, pluszowe misie zwane do dzisiaj w Stanach Teddy Bear. Maskotka przeniosła się do Europy za zasługą armii amerykańskiej biorącej udział w finale I Wojny Światowej. Ugruntował popularność misia w latach dwudziestych Alan Alexander Milne swoi
Winnie-the-Pooh czyli Kubusiem Puchatkiem. Niedźwiedź stał się sympatycznym "niedźwiedziem".
Na pewno zapytani jakie jest najbardziej obrzydliwe zwierze wielu z nas wskazałoby szczura. "Szczur" na pewno sympatyczny nie jest. Chociaż hodowcy szczurka na ramieniu w tym momencie mogą się obruszyć. Warto też w tym miejscu przypomnieć, że dla Chińczyków szczur jest całkiem w porządku, jest nawet symbolem mądrości, a urodzenie się w roku szczura jest całkiem pomyślną wróżbą. Z drugiej strony przypomnieć zaś można, że dla Cyganów na ten przykład nieczystymi, a więc w pewnym sensie obrzydliwymi zwierzętami był pies i kot.
Co kraj to obyczaj chciałoby się powiedzieć. Ale wracając do szczurów, a raczej do "szczurów" (czytelniku czy odczuwasz już tę subtelną różnicę?). Chciałbym byśmy teraz przypatrzyli się kulturowemu portretowi szczura.
Szczur jest szkodnikiem, temu nikt nie zaprzeczy, o ile nie jest szczurem laboratoryjnym. Szczur zresztą najczęściej występuje w liczbie mnogiej, rzadko mówimy o pojedynczym szczurze, częściej o szczurach. Wyjątkiem jest szczur oswojony tak zwany naramienny, lecz wtedy to już nie szczur, a szczurek. Tak więc szczury występują najczęściej w stadzie i dlatego są straszne. Wszystko co zbyt stadne jest straszne - przykładem Chińczycy.
Oprócz tego w szczurze straszny jest ogon (obrzydliwy) i zęby. Szczur ma też zalety, ale te zalety są jego wadami. Szczur myśli. Szczur i człowiek żyją blisko siebie co najmniej od kiedy ten ostatni zaczął budować miasta. Wytworzyło się między nimi wstydliwe podobieństwo. Inteligencja szczura napawa człowieka niewątpliwym niepokojem.
Szczur jest poza tym muzykalny. Ta jego cecha bywa wykorzystywana przez człowieka by pozbyć się intruza.
W 1284 roku miejscowość Hammen w Niemczech, leżącą nad brzegiem rzeki Wezery, pewien czarownik uwolnił od plagi szczurów. Dokonał tego grając na flecie cudną i czarowną melodię. Zwabione melodią zwierzęta szły w kierunku źródła dźwięków jak zahipnotyzowane. Ponieważ szczurołap - czarodziej stał po drugiej stronie rzeki szczury potopiły się w nurtach Wezery. Mieszkańcy miasta nie chcieli jednak zapłacić obiecanego szczurołapowi wynagrodzenia. Ten więc zagrał jeszcze raz, wywabiając tym razem z murów miasta dzieci, niczego nie spodziewających się mieszczan. Otumanione dzieci zawiódł w pobliskie góry, które rozstąpiły się i dzieci znikły w powstałej rozpadlinie. Tak mieszkańcy Hammen stracili dzieci. Zemsta szczurołapa była straszna.
Szczury niepokoją również przez ich umiejętność przewidywania przyszłości. Opuszczają za wczasu mające zatonąć okręty, czy mające się spalić miasta.
(Szczur z natury jest wędrowny. Ojczyzną "praszczura" szczura wędrownego była Mandżuria obecnie w płn. Chinach).
Człowiek przeczuwał istnienie w podziemiach swoich miast państw szczurzych. Na czele takiego państwa stoi król szczurów. Król ów posiada żywy tron. W różnych salonach osobliwości XVII, XVIII wieku, a nawet muzeach przyrodniczych początku naszego wieku przechowywano okazy takich tronów. Szczurzy tron składał się z pewnej ilości szczurów połączonych ogonami. Najprawdopodobniej były to mistyfikacje, lecz tak do końca to któż może wiedzieć jak jest na prawdę.
Szczury miały też swoje wielkie pięć minut w filmie. Może ktoś oglądał film zrealizowany przez speców od propagandy Adolfa Hitlera w którym obrazy pokazujące żydowskie dzielnice i o pojedynczych Żydów są przerywane sekwencjami pokazującymi kłębiące się stado szczurów. Obraz ten miał rozbudzić w widzach kroniki filmowej atawistyczny wstręt do tej nacji i służył jako ilustracja potrzeby dbania o czystość aryjskiej rasy.
W czasach nam bliższych szczur stał się jedną z ulubionych maskotek ruchu punks. Generalnie służy za rekwizyt jednostkom nieprzystosowanym, kontestującym system, często wykorzystującym estetykę turpistyczną.
O szczurze można by pisać wiele, ale pora na morał. Warto nie mylić szczura ze "szczurem", wilka z "wilkiem" czy niedźwiedzia z "niedźwiedziem", bo zwykle ci pierwsi kiepsko na tym wychodzą. Wiedzą o tym ci, którzy próbują bronić wilka w naszym kraju. zwierzęta nie są ani ładne ani obrzydliwe, ani pożyteczne ani szkodliwe, ani mądre ani głupie, ani dobre ani złe. To wszystko są kategorie świata ludzi.
A szczury? No cóż. Pewnie jeszcze długo nie będą zwierzętami chronionymi. Przecież jednak są obrzydliwymi szkodnikami.

Bartłomiej Szymczyk

Poprzedni artykuł, Spis treści, Strona główna Psubratów, Następny artykuł